ViệtNam không ngại bị chỉ trích khi đón tổng thống Putin bị CPI truy nã vì "tộiác chiến tranh"
Thu Hằng - RFI
Đăngngày:24/06/2024 - 12:19
Khitiếp tổng thống Vladimir Putin, Hà Nội muốn"viết tiếp chương mớitrong lịch sử quan hệ hữu nghịViệt Nam - Liên bang Nga"(1).Việt Nam không có lợi khi Nga suy yếu hoặc bị gạt ra ngoài lề trên trường quốctế vìđối tác chiến lược toàn diện này giúp Hà Nội cân bằng trước những áplực từ Trung Quốc và Mỹ (2).
Chủtịch nước Việt Nam Tô Lâm tiếp tổng thống Nga Vladimir Putin (T) tại phủ chủ tịch,Hà Nội, Việt Nam, ngày 20/06/2024. AP - Kristina Kormilitsyna
ViệtNam đã lường mọi phản ứng khi mời và tiếp đón tổng thống bị Tòa án Hình sự Quốctế truy nã vì phạm "tội ác chiến tranh"ở Ukraina.
Chuyếncông du của ông Putin được quảng bá rầm rộ hơn hẳn những chuyến thăm cấp Nhà nướctrước đó dù Hà Nội phần nào lo ngại bị phương Tây cho là"liên kếtngầm"khi ông Putin kết hợp với chuyến thăm Bình Nhưỡng (3). Hiệngiờ, chỉ có Mỹ lên tiếng chỉ trích nhưng đồng thời cử ngay trợ lý ngoại trưởngHoa Kỳ, phụ trách Đông Á - Thái Bình Dương Daniel Kritenbrink đến Hà Nội. Đặc sứMỹ không bình luận về đối ngoại của Việt Nam nhưng lưu ý"chỉ cóViệt Nam có thể quyết định cách tốt nhất để bảo vệ chủ quyền và thúc đẩy các lợiích".
VậyHà Nội tính toán gì và được lợi gì khi tiếp đón tổng thống Nga Putin? Phảnứng của các đối tác phương Tây sẽ ra sao? RFI Tiếng Việt đặt câu hỏi vớinhà nghiên cứu Laurent Gédéon, giảng viên Trường Normale Supérieure, Lyon,Pháp.
RFI:Tổng thống Nga Vladimir Putin đến thăm Việt Nam cấp Nhà nước sau chuyếncông du Bắc Triều Tiên trong khi ông Putin đang bị Tòa án Hình sự Quốc tế truynã vì phạm tội ác chiến tranh ở Ukraina. Mục đích chuyến công du Việt Nam củanguyên thủ Nga là gì ? Việt Nam tính toán gì khi tiếp tổng thống Putin ?
LaurentGédéon:Đúngvậy, ông Vladimir Putin công du Việt Nam ngày 20/06 theo lời mời của tổng bíthư Nguyễn Phú Trọng, được đưa ra khá gần đây, trong cuộc điện đàm ngày26/03/2024 với tổng thống Nga. Cho nên chuyến công du phản ánh rõ mong muốn củacả Nga lẫn Việt Nam. Công du Việt Nam không phải là chuyện mới đối với tổng thốngNga vì ông đã tới Việt Nam 4 lần : hai chuyến thăm cấp Nhà nước năm 2001, 2013và hai lần tham gia thượng đỉnh hợp tác kinh tế châu Á-Thái Bình Dương - APEC tạiĐà Nẵng năm 2006 và 2017. Chuyến thăm hôm 20/06 ở cấp Nhà nước, với nghi thứccao nhất, là lần thứ năm ông đến Việt Nam và phải nói là đáng kể, đồng thời chothấy sự quan tâm đặc biệt của Nga dành cho Việt Nam.
Đốivới Hà Nội, chuyến công du của tổng thống Putin mang lại nhiều lợi ích : Tănguy tín quốc tế của Việt Nam ; gửi thông điệp đến Trung Quốc rằng Việt Nam khôngđơn độc và có thể dựa vào nhiều nhân tố lớn mạnh, kể cả liên quan đến vấn đề BiểnĐông ; gửi thông điệp đến Hoa Kỳ ; tăng cường mối quan hệ với Nga. Nghi lễ đóntiếp trang trọng, nồng nhiệt, nhất là việc chính phủ Việt Nam nhấn mạnh đếntính chất đặc biệt của mối quan hệ với Nga cho thấy rằng đối với Hà Nội, cuộc gặpnày là cơ hội để nâng cao mối quan hệ với một đất nước mà họ coi là"mộttrong những đối tác chính trong chính sách đối ngoại của Việt Nam",theo phát biểu của chủ tịch nước Tô Lâm. Về mặt ý nghĩa biểu tượng, các nhàlãnh đạo Việt Nam cũng muốn cho thấy rằng sự ủng hộ của Liên Xô trong chiếntranh Đông Dương và Cam Bốt vẫn chưa bị lãng quên.
·Đọc thêm :Tổng thống Vladimir Putin chờ đợi gì ở Việt Nam?
Dĩnhiên, phía Nga cũng được lợi vì chuyến công du giúp Matxcơva khẳng định rằng họkhông bị cô lập, họ có bạn ở khắp nơi trên thế giới, giúp tăng cường tính chínhđáng ngoại giao của Nga, giữ cân bằng với Trung Quốc, đồng thời gửi thông điệpđến Hoa Kỳ rằng nỗ lực của phương Tây nhằm cô lập tổng thống Nga đã thất bại.Do đó, có thể thấy sự hội tụ lợi ích giữa Việt Nam và Nga trong khuôn khổ chuyếncông du này.
Bốicảnh của chuyến công du cũng rất đặc biệt vì có rất nhiều hoạt động ngoại giao.Trước tiên là kỷ niệm 30 năm Hiệp ước về những nguyên tắc cơ bản của quan hệ hữunghị, được Việt Nam và Nga ký ngày 16/06/1994. Tiếp theo là sắp kỷ niệm 75 nămthiết lập quan hệ ngoại giao song phương (tháng 01/1950). Ngoài ra, Việt Nam nằmtrong số 12 nước được mời tham dự đối thoại BRICS với các nước đang phát triển,được tổ chức tại Matxcơva ngày 11/06. Cuối cùng, vào đầu tháng 03, Việt Nam vàNga đã tổ chức đối thoại chiến lược lần thứ 13 về ngoại giao, an ninh-quốcphòng.
Vềmặt địa chiến lược, cần lưu ý là chuyến công du diễn ra trong bối cảnh căng thẳnggia tăng giữa Philippines và Trung Quốc, đặc biệt là vụ va chạm ngày 17/06 giữathủy thủ hai nước khi tàu của Philippines tiếp viện cho lực lượng đồn trú trêncon tàu bị mắc kẹt ở Bãi Cỏ Mây (Second Thomas Shoal).
*
RFI:Chuyến thăm của tổng thống Nga Vladimir Putin có những tác động nhưthế nào đối với Việt Nam ?
LaurentGédéon:Chuyếncông du này cho thấy rõ mong muốn hợp tác chính thức với những mục tiêu được thểhiện chi tiết rõ ràng. Hai nước tăng cường mối quan hệ hợp tác trong các lĩnh vựcthương mại, kinh tế, công nghệ, nhân đạo, khoa học, năng lượng, giáo dục, du lịchvà văn hóa. Chúng ta cũng thấy tổng thống Putin đặc biệt nhấn mạnh đến vấn đềđiện hạt nhân dân sự và khả năng các công ty Nga tham gia vào lĩnh vực này ở ViệtNam.
Ngoàira, vấn đề tăng cường đối tác chiến lược giữa hai nước cũng được đặt ra. Thứ nhấtvề lĩnh vực vũ khí, theo như tôi biết là không được nêu đích danh, nhưng phảinhắc lại rằng Nga là nhà cung cấp vũ khí lớn nhất cho Việt Nam. 90% vũ khí đượcHà Nội nhập khẩu từ 1995 đến 2015 là của Nga. Cuộc chiến ở Ukraina giúp Nga quảngcáo một số loại vũ khí với các đối tác, trong đó có Việt Nam.
·Đọc thêm :Nga nướng vũ khí ở Ukraina, Việt Nam lo nguồn cung thiếu hụt
Tuynhiên, ở đây chúng ta có thể đặt ra câu hỏi về sự phụ thuộc của Việt Nam, khálà đáng báo động, vào vũ khí Nga nếu nhìn vào bối cảnh tế nhị của cuộc chiến ởUkraina và sự điều chỉnh thế cân bằng ở Á-Âu, nơi Trung Quốc ngày càng có ảnhhưởng đáng kể. Nga không có hiệp ước phòng thủ chung với Việt Nam, không giốngnhư hiệp ước mà tổng thống Putin vừa tái kích hoạt với Bắc Triều Tiên. Do đó,có thể hỏi liệu Matxcơva có sẵn sàng hỗ trợ Việt Nam bảo vệ lãnh thổ hay khôngtrong khi Nga cũng phụ thuộc về ngoại giao và công nghệ vào Trung Quốc ? Đây làmột câu hỏi rất quan trọng trong bối vũ khí Nga chiếm gần như toàn bộ trongquân đội Việt Nam.
Tiếptheo là tác động trong lĩnh vực dầu khí khi biết rằng Matxcơva là đối tác ngàycàng quan trọng của Việt Nam trong lĩnh vực này. Rất nhiều tập đoàn lớn của Nganhư Gazprom chiếm phần lớn hoạt động trong lĩnh vực dầu khí ở Việt Nam. Về mặtkinh tế nói chung, theo số liệu, hợp tác Nga-Việt gia tăng đáng kể, cụ thể traođổi thương mại song phương đạt 3,63 tỷ đô la năm 2023, tăng 2,3% so với năm trước.Chỉ riêng 5 tháng đầu năm 2024, kim ngạch thương mại giữa Việt Nam và Nga đạt1,96 tỷ đô la, tăng 51,4% trên một năm. Có rất nhiều nhà đầu tư Nga ở Việt Nam,tham gia vào 186 dự án với tổng số vốn là 984,98 triệu đô la, giúp Nga đứnghàng thứ 28 trong số 145 nước và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam. Phía ViệtNam đã đầu tư vào 18 dự án ở Nga, với tổng trị giá khoảng 1,63 triệu đô la.
Cuốicùng về hệ quả chính trị hay ngoại giao, có thể chuyến công du của tổng thốngPutin không gây tác động quá lớn về mặt ngoại giao cho Việt Nam.
*
RFI:Vậy hình ảnh của Việt Nam trên trường quốc tế sẽ bị ảnh hưởng như thếnào khi Hà Nội tiếp một tổng thống gây chiến ở Ukraina từ ba năm nay ?
LaurentGédéon :Tôinghĩ rằng hình ảnh của Việt Nam sẽ ít bị tác động bởi vì Hà Nội khá là kín tiếngvề chủ đề Ukraina. Việt Nam vắng mặt trong cuộc bỏ phiếu ngày 02/03/2022 về nghịquyết của Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc lên án cuộc xâm lược của Nga ở Ukraina.Sau đó, Việt Nam đã bỏ phiếu chống việc loại Nga khỏi Hội Đồng Nhân Quyền tại ĐạiHội Đồng Liên Hiệp Quốc ngày 07/04/2022. Gần đây Việt Nam cũng không tham dự hộinghị về hòa bình cho Ukraina, diễn ra ở Thụy Sĩ ngày 15-16/06.
TạiHà Nội, tổng thống Putin nhấn mạnh đến việc Nga và Việt Nam có cách nhìn"tươngđồng"về tình hình châu Á-Thái Bình Dương. Ông cũng nhấn mạnh đếnnhững nỗ lực của Hà Nội"để bảo vệ một trật tự thế giới cân bằng,dựa trên những nguyên tắc bình đẳng của tất cả các nước và không can thiệp vàochuyện nội bộ của nhau".
·Đọc thêm :Lời mời tổng thống Nga Putin thăm Việt Nam và thế cân bằng khókhăn của Hà Nội
Dùtrong bối cảnh tế nhị như vậy, việc tái khẳng định mối quan hệ Việt-Nga có lẽkhông tác động đến hình ảnh của Hà Nội chừng nào nền"ngoại giaocây tre"- đa phương, linh hoạt và thận trọng - vẫn vận hành. Đâylà chiến lược tập trung phát triển quan hệ đối tác với nhiều nước, đôi khi thuộccác khối đối lập, mà vẫn giữ được độc lập và lợi ích quốc gia. Chính điều nàygiúp Việt Nam duy trì thế cân bằng giữa các siêu cường đối thủ : Trung Quốc,Nga và Mỹ. Do đó, Nga là một đối trọng hữu ích để Việt Nam đối phó với Trung Quốcvà Hoa Kỳ. Về mặt truyền thông ngoại giao, chuyến thăm của Putin là cơ hội đểHà Nội chứng tỏ rằng chính sách đối ngoại của họ là cân bằng, không thiên vị bấtkỳ cường quốc nào.
Vìvậy tôi cho rằng Việt Nam sẽ chỉ bị ít hệ quả tiêu cực nhưng thu được lợi ích vềkinh tế và ngoại giao nhiều hơn.
*
RFI:Ngay sau khi ông Putin rời Hà Nội,ông DanielKritenbrink,trợ lý ngoạiMỹ phụ trách các vấn đề Đông Á và Thái BìnhDương đã đến Việt Nam ngày 21/06. Hoa Kỳ và các nước phương Tây sẽ phản ứng ranhư thế nào đối với Việt Nam ? Liệu sẽ có hình thức trừng phạt nào đó hay chỉlà những lời chỉ trích ?
LaurentGédéon :ViệtNam, giống như Nga, Trung Quốc hoặc Hoa Kỳ, không tham gia Tòa Án Hình Sự QuốcTế nên không bận tâm đến lệnh bắt của Tòa nhắm vào tổng thống Nga vì bị cáo buộcgây tội ác chiến tranh ở Ukraina. Cần lưu ý là trước chuyến công du Việt Nam, tổngthống Nga đã đến Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất ngày 06/12/2023 và các nướcphương Tây chỉ đưa ra những phát biểu phản đối.
·Đọc thêm :Nga xâm lược Ukraina và “Ngoại giao cây tre” của Việt Nam
HoaKỳ đã phản ứng, chủ yếu thông qua phát biểu của người phát ngôn Đại sứ quán Mỹ ởHà Nội. Ông tuyên bố :"Không một nước nào nên trao cho ông Putinmột diễn đàn để cổ vũ cuộc chiến xâm lược của ông ta và cho phép ông tác bìnhthường hóa những tội ác". Ông cũng nói thêm rằng"nếu ôngPutin có thể tự do đi lại, điều đó có thể sẽ khiến những vụ vi phạm trắng trợnluật pháp quốc tế của Nga trở thành chuyện bình thường". Cho nên Mỹ rấtchú ý đến những gì đang diễn ra ở Việt Nam.
Tổngthống Mỹ Joe Biden công du Việt Nam ngày 10-11/09/2023 và hai bên đã ký thỏathuận"Đối tác chiến lược toàn diện", mức cao nhất của HàNội. Sau đó, chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cũng đến thăm Việt Nam ngày12-13/12/2023. Có thể thấy Việt Nam rất được"chú ý"vìcó tầm quan trọng địa-chính trị ở trong vùng. Trong bối cảnh đó, ít có khả năngHoa Kỳ, cũng như Liên Hiệp Châu Âu hay những nước phương Tây khác, vượt qua ngưỡngphát biểu bày tỏ bất bình đối với Hà Nội sau chuyến công du của nguyên thủ Nga.
RFITiếng Việt xin chân thành cảm ơn nhà nghiên cứu Laurent Gédéon, giảng viên TrườngNormale Supérieure, Lyon.
(1)"Viết tiếp chương mới trong lịch sử quan hệ hữunghị Việt Nam-Liên bang Nga",Nhân Dân, 06/2024.
(2)(3) Thayer Consultancy, Background Brief: Russia’s Putin to VisitVietnam: Scene Setter – 4, June 17, 2024.
--------------------------
Cácnội dung liên quan
TẠPCHÍ ĐẶC BIỆT
TTNga Putin công du Việt Nam: Cơ hội Hà Nội trắc nghiệm chính sách ngoạigiao đa phương hóa
VIỆTNAM - NGA
Tổngthống Nga Putin công du Việt Nam cấp Nhà nước
PHÂNTÍCH
ThămBình Nhưỡng và Hà Nội, tổng thống Nga không muốn chỉ đối thoại với Trung Quốc
